Adaptogeny to nietoksyczne rośliny, charakteryzujące się specyficznym wpływem na ludzkie ciało i umysł. Nadrzędną właściwością wszystkich adaptogenów jest niwelowanie skutków stresu oraz adaptacja organizmu do niesprzyjających warunków zewnętrznych.

W biologii uznaje się obecnie trzy kryteria, które musi spełniać roślina, aby można było zaklasyfikować ją do grupy adaptogenów. Według tych warunków zioła adaptogenne:

• są nietoksyczne
  Nie mogą powodować negatywnych skutków ubocznych dla zdrowia fizycznego lub psychicznego oraz nie mogą być uzależniające.
• zapewniają niespecyficzną odpowiedź organizmu na stres
  Stosowanie adaptogenów pozwala na sprawne funkcjonowanie organizmu w obliczu czynników stresogennych, bez pozbawiania go rezerw energii życiowej. Ściśle związane jest z tym działanie holistyczne – wzmocnienie odporności całego organizmu, nie zaś wpływ na jeden konkretny organ czy układ. Przykładem przeciwnym mogą być takie substancje jak kofeina czy np. amfetamina, które również mogą pomagać w zwiększeniu adaptacji na stres, jednak w dłuższym okresie prowadzą do wyczerpania rezerw energii w organizmie.
• mają normalizujący wpływ na organizm
  W przeciwieństwie do wspomnianych używek, działanie adaptogenów opiera się na przywracaniu organizmu do naturalnej równowagi. Można ten mechanizm określić jako pewnego rodzaju „naturalną inteligencję”. Rośliny na swój sposób „czują” czego brakuje w organizmie (lub co występuje w nadmiarze) i redukują te dysproporcje.
  W ten sposób regulują prawidłowe działanie całego „systemu” i przywracają fizjologiczną równowagę – homeostazę.

HISTORIA

Według źródeł historycznych, już tysiące lat temu wielkie kultury Wschodu używały tajemniczych, „magicznych” roślin, które mężczyzn obdarzać miały siłą ogiera, a kobiety płodnością godną bogini.

Rośliny – znane dziś jako adaptogeny – cieszyły się największą popularnością na obszarach, gdzie były one najczęściej spotykane, czyli na terenie dzisiejszych Chin, Indii i Iranu. W tych kulturach uznawano je za święte. Tworzono na ich bazie wyjątkowe eliksiry, przeznaczone jedynie dla elit; władców i najwyższych urzędników państwowych.

Jednakże nie tylko w krajach Dalekiego Wschodu dostrzeżono potencjał tych unikalnych roślin. Wiemy również, że z dobrodziejstw adaptogenów korzystały ludy syberyjskie, niektóre afrykańskie plemiona i Indianie zamieszkujący obie Ameryki.

Wszystkie ludy mające styczność z tymi roślinami zdawały sobie sprawę z ich wyjątkowości. Nie były one łatwo dostępne, gdyż większość rosła na terenach wysokogórskich lub podmokłych, w ciężkich warunkach klimatycznych. Najrzadsze gatunki uznawane były wprost za mityczny dar od bogów.

Współczesny rozkwit popularności adaptogenów zawdzięczamy nie tylko popularyzacji medycyny ajurwedyjskiej, ale również rosyjskim naukowcom. To ich badania stały się pomostem, którym wiedza o tych ziołach zaczęła przedostawać się na Zachód.

Badania nad adaptogenami nie zwalniają, a wręcz nabierają tempa. Są w centrum zainteresowania naukowców, którzy odkrywają ich kolejne niezwykłe właściwości. W wielu krajach stanowią uzupełnienie terapii farmakologicznych i są uznane przez medycynę konwencjonalną.

WŁAŚCIWOŚCI

Nazwa „adaptogen” pochodzi od łacińskiego czasownika adaptare, co oznacza „przystosowywać, dopasowywać”

Termin ten opisuje najważniejszą właściwość tych niezwykłych roślin, która polega na wzmacnianiu zdolności przystosowawczych organizmu w niekorzystnych warunkach.

Adaptogeny działają na organizm na poziomie komórkowym, wspomagając jego odporność na stres, zarówno ten psychiczny jak i środowiskowy (wywołany np. niewłaściwą dietą, wolnymi rodnikami, promieniowaniem, zanieczyszczenieniami powietrza).

Wykazują potencjał wspomagający ochronę przed stresem oksydacyjnym. Dzięki temu stopniowo podtrzymują naturalną odporność organizmu oraz pozwalają zachować młody wygląd.

Systematycznie stosowane, nie tylko wspomagają ogólną kondycję i wytrzymałość ciała, ale wspomagają też regenerację organizmu. Wszystkie te efekty opierają się na naczelnej zasadzie działania adaptogenów – utrzymywaniu stanu równowagi. To ona pozwala zachować zdrowie, sprawność i dobre samopoczucie.

Wyjaśnienie tego mechanizmu, które jest obecnie najszerzej uznawane w środowisku naukowym mówi, że adaptogeny działają poprzez stymulowanie niespecyficznych reakcji organizmu na stres poprzez oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (tzw. oś HPA).

Różnorodne składniki aktywne, znajdujące się w adaptogenach, wpływają na system odpornościowy poprzez układ neuroendokrynny i za pośrednictwem wielu szlaków metabolicznych pozytywnie oddziałują na nasze zdrowie i samopoczucie.

Adaptogeny mogą wspomagać mózg, nerwy, gruczoły wydzielania wewnętrznego (przysadkę, tarczycę, przytarczyce, nadnercza, grasicę, szyszynkę, trzustkę, jajniki i jądra) i system odpornościowy. Wszystko zależy od konkretnego składnika roślinnego. Siła adaptogenu zależy od szeregu czynników: wieku rośliny, jej jakości, formy ekstraktu, dawkowania itd.

„Rośliny zawierają związki adaptogenne/wzmacniające, ponieważ same muszą radzić sobie z dużym stresem”.                                                                                                                                                                                                                                 Dr James A. Duke, naukowiec i etnobotanista